کهاب چیست؟ کلمه «کهاب» مخفف چهار واژه‌ی «کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین» است. این طرح با هدف جلوگیری از هدررفت سوخت، کاهش آلودگی هوا و ارتقای ایمنی در جایگاه‌های پمپ‌بنزین اجرا می‌شود. بخارات بنزین ترکیبات خطرناکی مثل بنزن و تولوئن دارند که هم برای محیط زیست و هم سلامت انسان مضر هستند. اجرای سیستم کهاب شامل سه مرحله است: بازگشت بخارات هنگام تخلیه تانکر (Stage 1)، جمع‌آوری بخارات در زمان سوخت‌گیری (Stage 2) و بازیافت بخارات با دستگاه VRU (Stage 3).
اجرای این طرح به معنای کاهش هزینه‌ها برای جایگاه‌داران، حفاظت از محیط زیست و رعایت الزامات قانونی است. در این مقاله با تاریخچه، مراحل، تجهیزات، مزایا و چالش‌های طرح کهاب آشنا می‌شوید و در پایان نیز می‌توانید نسخه PDF آن را دانلود کنید.
در همین راستا؛ شرکت کهاب گستران آیریک، برای اولین بار در ایران توانست تجهیزاتی نوآورانه ابداع کند تا از طریق آن، مواد زیان‌آوری مانند بخارات سوخت به فرآورده مفید بنزین تبدیل شود. در ادامه این صفحه هرآنچه باید درباره طرج کهاب و نحوه اجرای آن بدانید را به شما ارائه داده‌ایم.
سیستم کهاب چیست؟
سیستم کهاب مجموعه‌ای از تجهیزات و فرآیندهاست که با هدف جلوگیری از انتشار بخارات بنزین به محیط‌زیست و بازیافت آن‌ها به کار می‌رود. این سیستم‌ها در مکان‌هایی مانند جایگاه‌های سوخت، پمپ‌بنزین‌ها و نفتکش‌ها استفاده می‌شوند و با جمع‌آوری بخارات بنزین، آن‌ها را به سوخت مایع تبدیل کرده و به چرخه سوخت‌رسانی بازمی‌گردانند.
.بخارات بنزین علاوه بر هدررفت سوخت، به آلودگی هوا و بروز مشکلات بهداشتی منجر می‌شوند. استنشاق این بخارات می‌تواند مشکلات تنفسی، سردرد، سرگیجه و بیماری‌های مزمن ایجاد کند. اجرای طرح کهاب با جمع‌آوری و بازیافت این بخارات، از انتشار آن‌ها جلوگیری کرده و به بهبود کیفیت هوا و سلامت کارکنان در جایگاه‌های سوخت کمک می‌کند.
تاریخچه و پیشینه طرح کهاب
کنترل بخارات سوخت از دهه ۱۹۷۰ میلادی در اروپا و آمریکا جدی شد. در آن زمان شهرهایی مثل لس‌آنجلس با آلودگی شدید هوا دست‌وپنجه نرم می‌کردند. تحقیقات نشان داد ترکیبات آلی فرار (VOC) ناشی از تبخیر بنزین سهم بزرگی در آلودگی دارند. به همین دلیل سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) و اتحادیه اروپا قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع کردند و جایگاه‌ها موظف شدند سیستم‌های کاهش بخارات نصب کنند.
در ایران نیز با افزایش مصرف سوخت و آلودگی کلان‌شهرها، پروژه کهاب از اوایل دهه ۱۳۸۰ مطرح شد. ابتدا در چند جایگاه پایلوت اجرا شد و نتایج آن موفقیت‌آمیز بود. همین باعث شد از سال ۱۳۹۳ اجرای مرحله اول اجباری شود و سپس مراحل دوم و سوم در دستور کار قرار گرفتند.
طرح کهاب در پمپ بنزین‌ها چگونه اجرا می‌شود؟
اجرای طرح کهاب در پمپ بنزین‌ها یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش آلودگی هوا و جلوگیری از هدررفت سوخت است. در این طرح، بخارات متصاعد شده از باک خودروها و مخازن ذخیره‌سازی جمع‌آوری و بازیافت می‌شود. اجرای آن معمولاً در سه مرحله یا استیج انجام می‌گیرد:
مرحله اول (Stage 1): کنترل بخارات هنگام تخلیه
استیج ۱ : در زمان تخلیه سوخت از تانکر به مخزن جایگاه، حجم زیادی بخار آزاد می‌شود. مرحله اول کهاب با استفاده از لوله‌ها و اتصالات بازگشت بخار این مشکل را حل می‌کند. بخارات به جای خروج به هوا، دوباره وارد تانکر می‌شوند. این کار هم جلوی انتشار آلاینده‌ها را می‌گیرد و هم باعث صرفه‌جویی در سوخت می‌شود. تجهیزات اصلی این مرحله شامل لوله‌های مقاوم، بست‌های آب‌بندی و شیرهای ایمنی هستند.
مرحله دوم (Stage 2): جمع‌آوری بخارات در زمان سوخت‌گیری
استیج ۲: وقتی باک خودرو پر می‌شود، بخارات به بیرون رانده می‌شوند. در این مرحله با استفاده از نازل‌ها و شلنگ‌های مخصوص کهاب، این بخارات به مخزن بازگردانده می‌شوند. اجرای این مرحله باعث کاهش مستقیم تماس مشتریان و کارکنان با بخارات سمی می‌شود و محیط جایگاه ایمن‌تر خواهد شد.
مرحله سوم (Stage 3): بازیافت بخارات جمع‌آوری‌شده
استیج ۳ : در مرحله سوم، بخارات ذخیره‌شده در مخزن توسط دستگاه VRU پردازش می‌شوند. این واحد بخارات را متراکم و به بنزین مایع تبدیل می‌کند. بازگشت سوخت به چرخه فروش مهم‌ترین مزیت این مرحله است. هرچند اجرای آن هزینه‌بر است، اما در بلندمدت سود قابل‌توجهی برای جایگاه‌داران دارد. (دستگاه بازیافت بخار بنزین)
مزیت اصلی اجرای طرح کهاب در پمپ بنزین، کاهش آلاینده‌های سرطان‌زا و در عین حال صرفه‌جویی اقتصادی برای جایگاه‌داران است. بسیاری از کشورها اجرای این طرح را الزامی کرده‌اند و در ایران نیز به‌عنوان بخشی از الزامات زیست‌محیطی مورد توجه قرار گرفته است.
تجهیزات اصلی طرح کهاب
اجرای کهاب به تجهیزات تخصصی نیاز دارد. مهم‌ترین تجهیزات طرح کهاب عبارتند از:
- نازل و شلنگ کهاب: دارای دو مسیر مجزا برای انتقال سوخت و بازگشت بخار. (در مورد نازل کهاب بیشتر بخوانید)
- لوله‌ها و اتصالات بازگشت بخار: مقاوم در برابر فشار و مواد شیمیایی.
- مخزن با ونت کنترل‌شده: برای جلوگیری از انتشار بخارات اضافی و تنظیم فشار داخلی.
- واحد VRU: دستگاه بازیافت بخار که بخارات را به بنزین مایع تبدیل می‌کند.
- سیستم‌های ایمنی و مانیتورینگ: برای کنترل فشار، جلوگیری از نشتی و افزایش ایمنی.
تجهیزات کهاب باید دارای استانداردهای بین‌المللی مانند CE و ATEX باشند تا هم از نظر ایمنی و هم از نظر عملکرد مطمئن باشند.
انواع یونیت‌های کهاب
دو نوع یونیت در سیستم‌های کهاب به‌کار می‌روند:
- یونیت تک (Single Unit): سیستم کهاب تک یونیت برای مکان‌هایی با حجم بخارات کم، مانند پمپ بنزین‌های کم‌تردد، مناسب است.
- یونیت دوگانه (Dual Unit): سیستم کهاب دو یونیت برای موقعیت‌هایی با حجم بالای بخارات، مانند نفتکش‌ها یا جایگاه‌های سوخت پرتردد، به‌کار می‌رود و دارای دو واحد بازیابی بخار است.
مزایای اجرای کهاب
اجرای سیستم کهاب مزایای متعددی دارد. مهم‌ترین آن‌ها صرفه‌جویی اقتصادی است. هر جایگاه می‌تواند سالانه هزاران لیتر بنزین را به دلیل تبخیر از دست بدهد. اجرای کهاب تا ۸۰٪ این مقدار را بازیافت می‌کند. دومین مزیت، کاهش آلودگی هوا است. با جمع‌آوری VOCها، انتشار آلاینده‌ها تا ۹۵٪ کاهش می‌یابد. سومین مزیت، بهبود ایمنی و سلامت است. بخارات سمی کمتر وارد هوا می‌شوند و خطر انفجار نیز کاهش می‌یابد. علاوه بر این، جایگاه‌هایی که مجهز به سیستم کهاب هستند، به‌عنوان جایگاه‌های مدرن و ایمن شناخته می‌شوند و اعتماد بیشتری از سوی مشتریان جلب می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: مزایای اجرای طرح کهاب
یکی از مهم‌ترین مراحل در طرح کهاب، بازیافت بخارات بنزین است که با هدف کاهش آلودگی و جلوگیری از اتلاف سوخت انجام می‌شود. برای آشنایی کامل با این فرآیند، پیشنهاد می‌کنیم مقاله بازیافت بخارات بنزین چیست؟ را مطالعه کنید.
چشم‌انداز آینده طرح کهاب
در کشورهای اروپایی و آمریکا، اجرای مراحل ۱ و ۲ کهاب کاملاً الزامی است و بسیاری از جایگاه‌ها مرحله سوم را نیز پیاده‌سازی کرده‌اند. در ایران نیز پیش‌بینی می‌شود طی چند سال آینده اجرای این طرح به‌طور کامل الزامی شود. تمامی جایگاه‌های جدید به‌صورت استاندارد با سیستم کهاب ساخته خواهند شد و جایگاه‌های قدیمی نیز به تدریج ارتقا پیدا می‌کنند. اگر تولید داخلی تجهیزات کلیدی مانند VRU گسترش یابد، هزینه‌ها کاهش می‌یابد و امکان تجهیز سریع‌تر جایگاه‌ها فراهم خواهد شد. در مجموع، آینده کهاب در ایران روشن است و این طرح به یک استاندارد ملی پایدار تبدیل خواهد شد.
دانلود PDF دستورالعمل اجرایی طرح کهاب
برای اطلاع از دستورالعمل اجرایی طرح کهاب پی‌دی‌اف زیر را دانلود کنید.
وضعیت اجرای طرح کهاب در ایران و جهان
از سال ۱۳۸۷ اجرای طرح کهاب در ایران آغاز شد و تاکنون بیش از ۷۰٪ از جایگاه‌های سوخت به این سیستم مجهز شده‌اند. در استان‌هایی مانند تهران، اصفهان و فارس، این طرح با شدت بیشتری در حال پیاده‌سازی است.
در سطح جهانی، کشورهایی مانند آمریکا و اتحادیه اروپا از دهه‌ها پیش این سیستم‌ها را اجرا کرده‌اند؛ به‌طوری‌که بیش از ۹۵٪ از پمپ بنزین‌ها در آمریکا و حدود ۹۰٪ در اتحادیه اروپا به سیستم‌های بازیابی بخار سوخت مجهز هستند.
- بیشتر بخوانید: آخرین اخبار کهاب گستران آیریک
سوالات متداول (FAQ)
کهاب مجموعه اقداماتی است برای کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین در جایگاه‌های پمپ‌بنزین.
سه مرحله برای کنترل بخارات: تخلیه تانکر، سوخت‌گیری خودرو و بازیافت با VRU.
جلوگیری از هدررفت سوخت، صرفه‌جویی مالی، کاهش آلودگی و ارتقای ایمنی.
از همین صفحه می‌توانید نسخه‌ی PDF طرح کهاب را دانلود کنید.
بسته به ظرفیت جایگاه متغیر است؛ اما بازگشت سرمایه معمولاً در ۲ تا ۳ سال رخ می‌دهد.
جمع‌بندی
طرح کهاب یک ضرورت زیست‌محیطی و اقتصادی برای جایگاه‌های سوخت است. با اجرای آن، هم آلودگی هوا کاهش می‌یابد، هم هزینه‌های ناشی از هدررفت بنزین به حداقل می‌رسد.
برای مشاهده تجهیزات و دریافت مشاوره، به صفحه خرید دستگاه بخار بنزین مراجعه کنید.