بخارات بنزین که هنگام سوخت‌گیری یا ذخیره‌سازی بنزین آزاد می‌شوند، حاوی مواد شیمیایی مضری مانند بنزن هستند که می‌توانند باعث سردرد، سرگیجه، مشکلات تنفسی و حتی سرطان شوند. علاوه بر این، بخار بنزین با آلوده کردن هوا، خاک و منابع آبی؛ آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد می‌کند.
در این مقاله، از شرکت کهاب گستران آیریک، به‌طور کامل درباره خطرات ناشی از انتشار بخارات بنزین بر روی سلامت و محیط زیست خواهیم‌پرداخت و راهکارهای مقابله با آن را بررسی خواهیم کرد.
طرح کهاب یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای رهایی از خطرات ناشی از انتشار بخارات بنزین است. این طرح اولین بار در ایران توسط شهرکت کهاب گستران آیریک و با تولید و ارائه دستگاه بازیافت بخار بنزین به جایگاه‌های سوخت سراسر کشور اجرایی شد.
ترکیبات شیمیایی و سمی بنزین
ترکیبات شیمیایی بنزین از حداقل ۱۵۰ نوع هیدروکربن تشکیل شده است. بخارات بنزین نیز حاوی ترکیبات مشابهی است. برخی از مهم‌ترین این ترکیبات که می‌توانند به سلامت افراد آسیب برسانند را در ادامه معرفی کرده‌ایم.
بَنزن
بنزن از طریق افزایش عدد اکتان بنزین مانع احتمال کوبش موتور می‌شود. بنزن مایعی بی‌رنگ، خوش‌بو و فرار است. علت دوست داشتن بوی بنزین توسط برخی افراد نیز بخاطر همین ترکیب است. از سوی دیگر، بَنزن ماده‌ای قابل اشتعال و ترکیبی آروماتیک و سرطان‌زا است. تحقیقات نشان داده است که تماس طولانی مدت با بنزن می‌تواند منجر به سرطان خون یا لوسمی شود.
تولوئن و زایلین‌ها
این دو ترکیب که خواص حلال بودن دارند، به منظور بهبود عملکرد سوخت در بنزین استفاده می‌شوند. میزان سمی بودن تولوئن نسبت به بَنزن کمتر است اما استنشاق آن می‌تواند بر روی سیستم عصبی تاثیرات منفی بگذارد. زایلین نیز به دلیل سمی بودن موجب سوزش گلو و بینی؛ سرگیجه، اختلال در تنفس و در مواردی ایجاد سرطان می‌شود.
ترکیبات آلی فرار (VOCs)
ترکیبات آلی فرار یا VOCs ها، گازهای فرار حاوی کربن هستند که طیف گستره از مواد شیمیایی را شامل می‌شوند. این مواد با نور خورشید واکنش داده و باعث تشکیل اوزون در سطح زمین و کاهش کیفیت هوا می‌شوند.
هیدروکربن‌های سبک
از اتم‌های کربن و هیدروژن تشکیل شده‌اند و تعداد کربن و جرم مولکولی کمتری نسبت به هیدروکربن‌های سنگین دارند. هیدورکربن‌های سبک کمتر سمی هستند اما به‌طور قابل‌توجهی در آلودگی هوا نقش دارند.
مونوکسید کربن
گازی بی‌بو و بی‌رنگ است که به دلیل احتراق ناقص بنزین آزاد می‌شود و می‌تواند مسمومیت شدید ایجاد کند.
تأثیرات بخارات بنزین بر سلامت انسان
تأثیر بر سیستم تنفسی
- تحریک مجاری تنفسی، سرفه، خس‌خس سینه و تنگی نفس.
- افزایش خطر بیماری‌های تنفسی مزمن مانند آسم و برونشیت.
- مواجهه طولانی‌مدت می‌تواند به آسیب‌های دائمی ریه منجر شود.
تأثیر بر سیستم عصبی
- بروز سردرد، سرگیجه، تهوع و ضعف عمومی.
- مواجهه طولانی‌مدت ممکن است باعث اختلالات شناختی، کاهش تمرکز و آسیب‌های عصبی مزمن شود.
اثرات سرطان‌زایی
حضور بَنزن و دیگر ترکیبات آروماتیک در بخارات بنزین خطر ابتلا به انواع سرطان به‌ویژه سرطان خون را افزایش می‌دهد. از این رو کارکنان جایگاه‌های سوخت و افرادی که به‌طور مکرر با بخارات بنزین در تماس هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند و باید الزامات ایمنی کامل را در این زمینه رعایت کنند.
تأثیر بر سیستم قلبی و عروقی
- کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها به دلیل حضور مونوکسید کربن.
- افزایش خطر آریتمی قلبی و نارسایی قلبی در مواجهه‌های شدید.
تأثیر بخارات بنزین بر کودکان
کودکان به دلیل حساسیت بیشتر و سیستم ایمنی ضعیف‌تر، در مجاورت بخارات بنزین آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
استنشاق مداوم این بخارات توسط کودکان می‌تواند به اختلالات رشدی و کاهش عملکرد شناختی منجر شود.
خطر بنزین و بخارات آن برای محیط زیست
بخارات بنزین تاثیرات مخرب جبران ناپذیری نیز بر محیط زیست ما دارند. ازجمله این خطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آلودگی هوا
بخارات بنزین حاوی VOCها هستند. هنگامی که این مواد به هوا وارد می‌شوند و در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، منجر به تشکیل اوزون در سطح زمین (تروپوسفر) و مه‌دود می‌شوند. این آلودگی باعث کاهش کیفیت هوا و آسیب به سلامت انسان و موجودات زنده می‌شود.
آلودگی منابع آبی
نشت بنزین به منابع آبی باعث تشکیل یک لایه سطحی بر روی آب می‌شود. این لایه مانع اکسیژن‌رسانی به آبزیان است.
همچنین هیدروکربن‌های موجود در بنزین می‌توانند حیات آبزیان را مختل کرده و منجر به مرگ آن‌ها شوند.
آلودگی خاک
نفوذ بنزین به خاک نیز باعث کاهش کیفیت خاک، اختلال در رشد گیاهان و آلودگی زنجیره غذایی می‌شود.
تغییرات اقلیمی
گازهای گلخانه‌ای حاصل از بخارات بنزین، مانند دی‌اکسید کربن، به گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند.
روش های کاهش خطرات ناشی از بخارات بنزین
- استفاده از دستگاه کهاب: این دستگاه با جمع‌آوری و بازیافت بخارات بنزین، مانع انتشار آن‌ها به محیط می‌شود و از آلودگی هوا و هدررفت سوخت جلوگیری می‌کند.
- توسعه سوخت‌های پاک‌تر: استفاده از سوخت‌های زیستی مانند اتانول و متانول می‌تواند خطرات ناشی از بنزین را کاهش دهد.
- مدیریت مناسب ذخیره‌سازی و انتقال: جلوگیری از نشتی در سیستم‌های ذخیره‌سازی و انتقال، کلید کاهش خطرات زیست‌محیطی است.
- تهویه مناسب: در محیط‌های بسته مانند گاراژها، تهویه مناسب ضروری است تا از تجمع بخارات بنزین جلوگیری شود.
- آموزش و آگاهی‌بخشی: آموزش کارکنان جایگاه‌های سوخت و اطلاع‌رسانی به مردم درباره خطرات بخارات بنزین و نحوه کاهش مواجهه با آن، اقدامی ضروری است.
نتیجه‌گیری
بخارات بنزین به‌عنوان یکی از عوامل مهم آلودگی هوا و تهدیدهای سلامتی، نیازمند مدیریت و توجه جدی است. اثرات مخرب آن شامل مشکلات تنفسی، عصبی، سرطان‌زایی، و آسیب‌های زیست‌محیطی است. با به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته مانند دستگاه کهاب، توسعه سوخت‌های پاک‌تر و اجرای سیستم‌های مناسب مدیریت خطر، می‌توان این تهدیدها را به حداقل رساند. علاوه بر این، افزایش آگاهی عمومی و سیاست‌گذاری‌های مؤثر در سطح ملی و جهانی، نقشی کلیدی در حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست ایفا می‌کند.
سیستم کهاب مجموعه‌ای از تجهیزات و فرآیندهاست که با هدف جلوگیری از انتشار بخارات بنزین به محیط‌زیست و بازیافت آن‌ها به کار می‌رود. این سیستم‌ها در مکان‌هایی مانند جایگاه‌های سوخت، پمپ‌بنزین‌ها و نفتکش‌ها استفاده می‌شوند و با جمع‌آوری بخارات بنزین، آن‌ها را به سوخت مایع تبدیل کرده و به چرخه سوخت‌رسانی بازمی‌گردانند.